Hardwerk(zoek)ende Nederlanders

Hoe Premier Rutte werkzoekenden weet te beledigen, terwijl het merendeel de mentaliteit heeft die hij zo graag ziet.

Vrijdag 29 mei sprak minister-president Rutte zich op het VVD-congres in Arnhem uit over de ‘dikke-ik’-mentaliteit die hij bespeurt onder Nederlanders. Een van de meest besproken soundbites is zijn ergernis over mensen die werkloos worden en meteen met het adres van het UWV in hun handen staan.

Veel mensen weten dat hij de plank misslaat met deze opmerking. Op diverse andere plaatsen, zowel in dagbladen als op internet, is daar al het een en ander over gezegd. Het kan echter geen kwaad om het op Vacatureluurs nog eens te herhalen.

De kernaanname van zijn betoog is, zoals veel werkzoekenden weten, niet juist. De minister-president gaat namelijk volledig voorbij aan het feit dat vele werkzoekenden juist nét de waarden en drijfveren hebben die hij zo graag ziet.

Werkzoekende en UWV

De meeste hardwerkende Nederlands die het einde van hun contract zien naderen, wachten niet rustig hun ontslagdatum af. Bijsturing vanuit de omgeving, waar de premier een oproep toe deed, is in veel gevallen niet nodig. Mensen vragen zelf aan familie en vrienden om hun ogen en oren open te houden voor nieuwe kansen. En wanneer iemand te trots is om hulp te vragen, krijgt hij of zij het waarschijnlijk toch wel aangeboden.

Niemand zit te wachten op een uitkering. Daarom wordt er bij een naderend ontslag al volop gesolliciteerd voordat het UWV gebeld wordt – juist in de hoop de WW alsnog te ontlopen. Dat telefoontje wordt uiteindelijk gepleegd uit noodzaak. Als je niet belt, vervalt je recht op het door jezelf opgebouwde vangnet. En uiteindelijk moeten ook in huishoudens van ontslagen hardwerkende Nederlanders de rekeningen worden betaald.

 

Werkzoekende en gemeente

Ook mensen die met frisse tegenzin gebruik maken van een bijstandsuitkering (WWB) zullen zich op zijn minst aangevallen voelen door de woorden van de premier. Zij hebben niet te maken met het UWV, maar met hun gemeente. Daar gelden andere en vaak strengere regels en een intensievere sollicitatieplicht. Wel is er bij een re-integratie afdeling, ten opzichte van het UWV, meer begeleiding mogelijk en worden er actiever cursussen en trainingen aanboden om mensen op weg naar werk te helpen.

De Wet Werk en Bijstand / Participatiewet is ontwikkeld als stok achter de deur. Oftewel: zolang jij je best doet, is er vrij weinig aan de hand. En in vele gemeenten is dat vanwege de beleidsuitvoer ook echt zo. Het is geen maatwerk, maar er wordt voor zover mogelijk rekening gehouden met persoonlijke omstandigheden en eigen initiatief.

Helaas wordt de Participatiewet in bepaalde steden uitgevoerd als een repressief strafregime. Er gaan flink wat spookverhalen rond over Amsterdam, Rotterdam, Apeldoorn en andere gemeenten. Eigen initiatief – dat het kabinet zegt te waarderen – wordt daar de kop ingedrukt, omdat het niet binnen de beknellende beleidskaders past. Mensen worden murw gebeukt door de regels en verplichtingen. Eén kleine misstap (veelal door verkeerde informatie of onwetendheid) kan al grote gevolgen hebben voor de uitkering. Sommige werkzoekenden krijgen zelfs burn-out klachten, omdat ze naast de werkzoekdruk op eieren moeten lopen om de gemeente niet tegen zich in het harnas te jagen.

 

Werkzoekenden en spanningen

De premier gaat met zijn uitspraak volledig voorbij aan de spanningen waar gezinnen mee te maken krijgen, als de kostwinner of een van de kostwinners thuis komt te zitten. Naast de verplichtingen aan het UWV of gemeente is er nog de zelf opgelegde druk om méér te doen. Nieuwe kansen bieden vaak evenveel hoop als teleurstelling. Die continue dynamiek is voor de een zwaarder dan voor de ander, maar het laat overal zijn sporen na. In mijn omgeving heb ik veel solide relaties bijna zien sneuvelen, vanwege de vele stressfactoren die komen kijken bij een ontslag en het aansluitende werkzoektraject.

 

Werkzoekenden en vooroordelen

De inzet en het doorzettingsvermogen die veel werkzoekenden tonen heeft he-le-maal niks van doen met de ‘dikke ik’-mentaliteit die Rutte zo hekelt. Het beeld van een steuntrekker is ongelooflijk achterhaald. De werklozen die daadwerkelijk geen poot uitsteken, worden door hardwerkzoekende Nederlanders nog meer verafschuwd dan door iemand zonder uitkering, die alleen moppert dat zijn belastingcenten daar aan op gaan.

 

Juiste mentaliteit

Onze minister-president gaat met zijn UWV-uitspraak voorbij aan de mensen van goede wil (het merendeel van het bestand) die juist de mentaliteit aan de dag leggen die hij zo graag ziet. Hopelijk biedt het Kamerdebat over de ‘dikke ik-‘mentaliteit uitkomst voor de premier om zijn woorden in een nieuw perspectief te plaatsen.