Het duurde even voor ze weer in mijn schoenen pasten. De NPO 2Doc ‘De Tegenprestatie’ bezorgde mij de meest ernstige vorm van gekromde tenen ooit.
‘De Tegenprestatie’ is een documentaire die laat zien hoe de gemeente Rotterdam omgaat met bijstandsgerechtigden die een tegenprestatie moeten leveren om een bijstandsuitkering te mogen ontvangen. Ik bekeek de documentaire en verzon een Plan van Baanpak voor de Sociale Dienst in Rotterdam:
Bijstandsgerechtigden en werkcoaches: het zijn net mensen
Van diverse bijstandsgerechtigden hoorde ik al, dat de documentaire goed laat zien wat een werkcoach doet (of niet). Je ziet ook duidelijk verschillen in de omgang met de bijstandsgerechtigden: de ene werkcoach pept op en geeft complimenten, de ander noteert en typt er een eind op los zonder de persoon aan de andere kant van de tafel aan te kijken. Er wordt geadviseerd toch vooral lukraak te solliciteren op alles wat los en vast zit: een advies dat met een ‘ja, duh, wat denk je dat ik aan het doen ben?’ beantwoord wordt door de werkzoekende. Bureaucratie die je niemand, ook niet de werkcoaches, toewenst. Ook merk je, dat de ene bijstandsgerechtigde actiever zijn of haar best lijkt te doen voor de werkcoach. En dat sommigen meer uitleg en hulp vragen. Bijstandsgerechtigden, het lijken ook net mensen!
Fantastisch werk
Het was niet zozeer de portrettering van de werkcoaches, die mij die kromme tenen bezorgde. Het was vooral de opmerking van de manager van de werkcoaches, die in een vergadering uitlegt dat het invoeren van de tegenprestatie een grote opdracht is, die ze met z’n allen zullen moeten doen. Ik citeer vanaf ongeveer 13:20:
‘Dat betekent voor jullie dat jullie, zeker per persoon 200 tegenprestaties in het systeem ingevoerd moeten hebben… Elk jaar een trajectplan up to date houden zodat ik, en mijn manager, aan de wethouder kan laten zien, hoe fantastisch werk wij hebben gedaan.’
Wow. Het gaat bij de Sociale Dienst dus niet om mensen aan het werk helpen, maar om het noteren van de tegenprestatie?
Tuurlijk, dit stukje van de documentaire kan een vertekend beeld geven. We zien niet de hele presentatie die de manager aan de werkcoaches vertoont. Wellicht heeft hij daarvoor en daarna wel een fantastisch Plan van Baanpak meegegeven aan de werkcoaches, dat weten we niet. Maar ik vermoed van niet. De documentaire is gemaakt vóórdat wethouder Struijvenberg ‘beterschap’ beloofde bij de Sociale Dienst. Ondertussen wordt er steeds meer energie gestoken in fraudebestrijding: zorg ervoor dat ze de regels niet overtreden, want anders…!
Die beloofde ‘beterschap’ is er nog niet. Nog steeds worden bijstandsgerechtigden allemaal in één strafhokje gestopt. Nog steeds worden hoger opgeleiden gedwongen om straten te vegen, onder het mom van ‘ieder werk is goed voor je’. In het ergste geval moet een bijstandsgerechtigde voor zijn uitkering fulltime aan de slag bij de Roteb, mét een sollicitatieplicht van 5 sollicitaties per week. Tijd om te netwerken (zo’n 70% van de vacatures wordt via het netwerk vervuld) of zelfontwikkeling (een cursus volgen in je vakgebied om op de hoogte te blijven) of ontspanning (een baan zoeken is fulltime werk) is er niet. Sterker nog, als jij een activiteit onderneemt die zou kunnen lijken op werk, wordt je direct gekort op je uitkering. Het filmen van een kerkdienst bijvoorbeeld, is ‘werk’ dat ook betaald zou kunnen worden. Dat de desbetreffende kerk nog nooit budget heeft gehad voor een professionele opname, dat is bijzaak. Je buurvrouw helpen met de boodschappen? Nu-uh: dat is thuiszorg, en daar verdring je een betaalde baan mee.
Niet lullen maar poetsen
Rotterdam is de stad van ‘niet lullen maar poetsen’. Dat er een tegenprestatie geleverd moet worden om een uitkering te ontvangen is pure lulkoek. Als je een betaalde baan hebt, betaal je namelijk vanuit je salaris geld om die uitkering te betalen. Oftewel: je hebt al een financiële tegenprestatie geleverd, of levert die zodra je een baan hebt. Bovendien zit je echt niet voor je lol in de bijstand: je solliciteert je rot en bent vrijwel 100% van je tijd bewust en onbewust bezig met het vinden van werk. Vrijwilligerswerk als tegenprestatie mag, maar dan wel onder strikte regels en in veel gevallen wordt alsnog je uitkering gekort. In veel gevallen moet je als bijstandsgerechtigde als tegenprestatie verplicht straten aanvegen. Is dat dan geen verdringing? Volgens mij zouden sommige werkzoekenden best de straat willen aanvegen: als er een redelijk salaris tegenover staat.
Plan van Baanpak
Het is maar een idee, maar wellicht zou deze aanpak beter werken: je laat de bijstandsgerechtigde zélf bepalen of hij/zij hulp nodig heeft bij het solliciteren. Zou dat geen pilotwaardig Plan van Baanpak zijn voor Rotterdam?
Een toelichting:
Stel je voor, dat jij als bijstandsgerechtigde géén tegenprestatie hoeft te leveren voor je uitkering. natuurlijk solliciteer je een paar keer per maand, op werk dat bij je opleiding en ervaring past. Geen probleem, want dat deed je toch al. Je vult je zoekt-werkweek met het zoeken naar vacatures, een sollicitatie of twee, het bezoeken van een netwerkbijeenkomst, het volgen van een nuttige cursus en vrijwilligerswerk bij je lokale kerk, buurthuis of verzorgingstehuis. Er zijn weinig banen en je redt het nèt met je uitkering, een pretje is het niet. Kom je er niet uit met je sollicitaties, vraag je je af waarom je na 10 sollicitaties nog steeds geen gesprek hebt, dan bel of mail je je werkcoach. Je ontvangt van haar een uitnodiging voor een workshop voor je brief en cv en warempel: je ontvangt de week erna een uitnodiging voor je eerste sollicitatiegesprek. Yes, dat geeft je moed!
Stel je dan ook eens voor dat werkcoaches geen handhaving meer hoeven te doen. Dat ze er puur zijn, om bijstandsgerechtigden te helpen met het updaten van hun cv, met het vinden van relevantie vacatures, met het aanbieden van netwerkgesprekken met interessante werkgevers. Dat je als werkzoekende, bij het aanmelden voor de bijstand, een nuttig ‘welkomstpakket’ krijgt van je werkcoach met alle informatie die je nodig hebt om zelf aan de slag te gaan. Dat de werkcoach zegt: ‘Hier zit van alles in waar je zelf verder mee kunt. Ik hoor graag van je hoe je sollicitaties gaan, en als je hulp nodig hebt ben ik er voor je!’ Ik weet dat veel werkcoaches daar gelukkiger van zouden worden: ze hoeven geen gevangenisbewaker meer te zijn, maar worden een échte werkcoach.
Fraudeur tot het tegendeel bewezen is
Rotterdam controleert streng op bijstandsfraude: je kunt al een fikse korting krijgen op je uitkering als je te laat komt op je afspraak bij de gemeente. Vooral dit soort kleine gevallen van ‘fraude’ wordt aangepakt, en daarmee bespaart Rotterdam miljoenen op ingekorte uitkeringen. Maar op dit moment lijkt de gemeente iedere bijstandsgerechtigde wel te bestempelen als fraudeur, tot het tegendeel is bewezen. Dat is een bijzonder energieverspillende methode, gezien het overgrote merendeel van de bijstandsgerechtigden geen fraudeur is, maar een oprechte werkzoekende.
‘Ja, allemaal leuk en aardig, geen tegenprestatie meer, maar dan zul je zien dat geen enkele bijstandsgerechtigde meer iets uitvoert en geen zin meer heeft in werk zoeken.’ Denk je dat? Ik denk, dat dat wel mee zal vallen. Zoals ik al zei: het overgrote merendeel zit echt niet voor zijn of haar lol in de bijstand. Het kan iedereen overkomen: de hoger opgeleide directeur, de kapster, de communicatiespecialist, de schoonmaker. Denk je niet, dat ze ieder werk dat ze kunnen vinden, aan zullen pakken? En dat als ze meer persoonlijke aandacht krijgen, ze sneller werk zullen vinden dan wanneer er lukraak gesolliciteerd wordt?
De gemeente kan bovendien nog steeds korten op een uitkering als blijkt dat er niet voldoende sollicitaties zijn verricht. Je kunt als gemeente nog steeds controleren of de situatie is veranderd door bijvoorbeeld samenwonen of het vinden van (zwart) werk. Juist door niet iedereen te zien als fraudeur, is er meer ruimte om de echte fraudeurs op te sporen.
Ik woon in Rotterdam omdat ik hou van de nuchterheid en het arbeidsethos. Ik poets me rot, niet voor niets is Vacatureluurs hier ontstaan! Dit plan van Baanpak is misschien té utopisch voor mijn nuchtere stadje. Toch hoop ik dat er goed wordt nagedacht en dat er écht verbetering komt. Want zo kun je gewoon niet omgaan met mensen.
Bekijk de documentaire hier: http://www.npo.nl/2doc/
Lees ook:
Rotterdam volhardt in strenge aanpak bijstandsfraude – http://www.rijnmond.nl/nieuws/03-08-2015/rotterdam-volhardt-strenge-aanpak-bijstandsfraude
Re-integratie Rotterdam is schikbewind – http://www.binnenlandsbestuur.nl/sociaal/nieuws/re-integratie-rotterdam-is-schrikbewind
Gemeentelijke ombudsman kritisch over praktijk van Rotterdams re-integratietraject voor bijstandsgerechtigden – http://ombudsmanrotterdam.nl/gemeentelijke-ombudsman-kritisch-over-praktijk-van-rotterdams-re-integratietraject-voor-bijstandsgerechtigden/
Goed stuk. Kotsmisselijk word je van dit soort ‘beleid’, alsof mensen voor hun lol werkloos zijn.
Overigens ook weer recentelijk een ‘leuk’ badinerend stukje van de Opper-bobo van het UWV in de Telegraaf – alhier: http://www.telegraaf.nl/dft/geld/experts/bruno_bruins/24670198/__Voorkom_gedoe__gebruik_de_WW-geheugensteuntjes__.html – waarin werklozen voor de zoveelste keer worden aangesproken alsof we allemaal debielen zijn.
Geen woorden voor.
Beste Emily,
Zolang er meer werklozen dan banen zijn, lijkt het mij wijs iedereen zelf te laten bepalen waarin hij/zij energie steekt. Werkgevers zijn niet geïnteresseerd in mensen die moeten, alleen in mensen die willen EN specifieke toegevoegde waarde hebben. Je voorstellen zijn aansprekend, constructief en volgens mij vruchtbaarder dan controle, tucht en discipline!